1934’ün 24, 25 ve 26 Kasım günleri
Şevket Süreyya Aydemir ünlü eseri Tek Adam’ın, Atatürk’ün Soyadı başlığı bölümü; “21 Haziran 1934’te, Türk aile hayatını ilgilendiren önemli bir kanun çıkarıldı. Bu kanun, Soyadı Kanunu’dur.”* şeklinde başlar. Yazar; “Türkler aslında aile ve hanedan unvanlarına pek bağlı değildir.” ifadesinden sonra bunun nedenlerine de değinir:
“Osmanlı nizamında, Batı’daki şekilde bir derebeyliğin olmayışı ve bu şekilde aile varlıklarına ve isimlerine Osmanlı sarayının müsamahasızlığı, göze çarpan âyan, eşraf ailelerinin hükümetçe daima yadırganması, baskıya uğraması, Türkler arasında, herkesin kendi adı ile anılarak, hayattan çekilince de unutulması şeklinde bir geleneğe yol açmıştı.”*
“Saray” kavramını ve Osmanlı’nın kendi aslını unutarak “Türk”e bakışını net bir şekilde veren bu cümlelerin ardından esas konumuza dönelim:
24 KASIM 1934’te, Mustafa Kemal’e, “Atatürk” soyadı verilir. İlgili Kanun, TBMM’de kabul edilir. Kanun teklifi İsmet Paşa ve arkadaşları tarafından yapılmıştır. Kanun cümlesi şöyledir: Kemal öz adlı Cumhurbaşkanımıza “Atatürk” soyadı verilmiştir. 17 Aralık 1934’te çıkarılan bir başka kanunla da “Atatürk” soyadının önüne ya da ardına ilave yapılması ve başkaları tarafından kullanılması yasaklanır.
25 KASIM 1934’te Atatürk, Başbakanlığa bir mektupla, İsmet Paşa’ya “İnönü” soyadını verdiğini bildirir. Bu, Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde de yayınlanır. (26.11.1934) Mektup şöyledir: “Başbakan İsmet Paşa Hazretleri’nin, inkılâp tarihimizin ilk şerefli ve parlak sayfası olan İnönü Meydan Muharebelerinin baş kahramanı olmuş bulunması itibariyle, soyadı kanunu gereği olarak, alacağı aile isminin ‘İnönü’ olmasını çok yerinde bulduğumdan kendilerine bu soyadını verdiğimi bildiririm.”**
26 KASIM 1934’te ise; Efendi, Bey, Paşa, Hazretleri, vb. lâkap ve unvanlarının kaldırıldığına dair kanun kabul edilecektir.
Canan Murtezaoğlu
Yararlanılan kaynaklar:
*Şevket Süreyya Aydemir; Tek Adam, Cilt III, s. 443
**Prof. Dr.Utkan Kocatürk, Kaynakçalı Atatürk Günlüğü