Zoolojide evrensel bir ad: Prof. Dr. Semahat Geldiay
Prof. Dr. Semahat Geldiay 14 Eylül 1923 yılında İzmir’de doğar. İlk çocukluk yılları bu kentte geçer ve ilkokula bu kentte başlar. Daha sonra annesi Ferdiye Hanım, babası Sadık Bey ve kardeşleri ile birlikte İzmir’den ayrılıp İstanbul’a yerleşirler. İlk ve orta öğrenimini İstanbul’da tamamlar. 1942-1946 yılları arasında lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji bölümünde tamamlar.
Semahat Geldiay ailesi ile birlikte
1946 yılında üniversiteden mezun olur ve sırasıyla önce Cibâli Ortaokulu’nda daha sonra İstanbul Kız Öğretmen Okulu’nda öğretmenlik yapar. Bu arada asistanlık için Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi’ne başvurur ve kabul edilir. Ankara’ya gidişi Semahat Hanım için bir dönüm noktası olur. 1949 yılında Prof. Dr. Selahattin Okay’ın öğrencisi olarak böcek hormonları ile ilgili doktora çalışmalarına başlar. Fakat Türkiye’de bu konuyla ilgili daha önce bir çalışma olmadığından çalışmalarına destek verecek birilerini bulamaz. Doktora çalışmasını 1954 yılında bitirir ve çalışması sonucunda nörosekresyon hücrelerinin beyindeki dağılışı, tipleri ve salınma yerleri üzerine yaptığı çalışmalarını doktora sonrası da devam ettirir. 1957 yılında yayımlanan iki makalesi çok büyük ilgi görür. Böylece doktora sonrası çalışmalarına devam etmek için Amerika’ya gitme fırsatı bulur ve Columbia Üniversitesi, Zooloji Bölümünden Dr. Hudgson ile çalışmaya başlar. Hudgson ile yaptığı çalışmalar çok verimli geçer ve 1958 yılında üç makale yayınlarlar.
Semahat Geldiay laboratuarda çalışırken
Semahat Geldiay 1960 yılında Türkiye’ye döner. Bir yıl sonra Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Zooloji Bölümüne doçent olarak atanır. 1967’de aynı kürsüde profesörlük unvanı alır. Bu süre içinde nörosekresyonun böceğin olgunlaşması üzerindeki doğrudan etkisini deneysel olarak da gösterir.
American Association of University Women adlı derneğin araştırma bursunu kazanarak, 1971 yılında ikinci kez Amerika’ya gider ve Seattle Üniversitesi’nde bir yıl konuk profesör olarak çalışır. Katıldığı konferanslarda büyük ilgi görür ve ayakta alkışlanır. Sinir hormonlarının doğrudan beyinden salındığı yerleri gösterdiği çalışma 1973 yılında yayınlanır. Tüm bu çalışmalarıyla 1975 yılında TÜBİTAK Bilim Ödülü ile onurlandırılır. Bu senelerde NATO’nun para yardımıyla ilk kez bir laboratuvar cihazı alınır ve böylece Semahat Geldiay Fen Fakültesine bir elektron mikroskobu kazandırır.
Semahat Geldiay, böcek kontrolünün sadece kimyasallarla değil, biyolojik olarak da yapılabileceğini gösteren pek çok çalışma yapar. Bu konudaki çalışmaları 1976 ve 1983 yılları arasında iki TÜBİTAK projesiyle desteklenir. 1967 yılından sonra Ege Üniversitesi’nde Genel Zooloji Bölüm Başkanlığı, Zooloji Bölüm Başkanlığı, Dekan Yardımcılığı, Senato üyeliği yapar. Ayrıca birçok derginin de yayın kurulundaydı. TÜBA onur üyeliği de bulunan Geldiay, 1990 yılında Ege Üniversitesi’nden emekli olur.
17 yüksek lisans tezi, 9 doktora tezi yöneten Semahat Geldiay 27 Şubat 2002 yılında hayata veda eder.
Prof. Dr. Özden Aslan Çataltepe
Kaynaklar:
Bilim ve Teknik, Nörohormon Çalışmalarında Evrensel Bir Ad, Semahat Geldiay, Nisan 1998, Syf 80-84
http://www.tuba.gov.tr/index.php?id=319