Bir matematik dehası; Ord. Prof. Dr. Cahit Arf

“Matematik endüktif (tümevarım) bir bilimdir ve bu endüktif bilim sonsuz kümeler için geçerli. Bu sonsuzlukları endüktif bir şekilde kavrıyoruz ve kavradığımız zaman da sonsuzluğu hissediyoruz. Sınırsızlığı…ve bu bize mutluluk veriyor, çünkü ölümü unutuyoruz. Herkes ölümsüz olduğunu hissettiği alanda çalışmak ister. Ben de matematikte kendimi ölümsüz hissettim…”

Matematikte Arf değişmezi, Arf Halkaları, Hasse-Arf teoremi gibi çalışmalarıyla tanınan Ord. Prof. Cahit Arf 1910 yılında Selanik’te doğmuştur. Cahit Arf’ın ailesi, Balkan Savaşı’nın başlamasıyla 1912’de İstanbul’a göç eder. Kendisinin de ifade ettiği üzere Cahit Arf ilkokulu hep liselerin (eski adı sultanî) ilk kısmında okur. İlk gittiği sultani Beşiktaş Sultanî’sidir. Beşinci sınıfa ise İzmir Sultanîsi’nde başlar. Matematiğe ilgi duyması da bu dönemlere rastlar. 1926 yılında Fransız frankının aniden düşmesiyle ailesi Cahit Arf’ı Fransa’ya gönderme olanağı bulur. Böylece Paris’e St. Louis Lisesine giden Arf, üç yıllık bu okulu iki yılda bitirip yurda döner.

Paris’te lise dönemlerinde çekilen fotoğrafı

Yurda döndükten sonra Avrupa sınavını kazanarak yüksek öğrenimi sürdürmek için yeniden Fransa’ya gider ve École Normale Supérieure’e kayıt olur. Yüksek öğrenimini bitirdikten sonra 1932 yılında Türkiye’ye dönerek bir süre Galatasaray Lisesi’nde matematik öğretmenliği yapar. 1933 yılında ise doçent adayı olarak İstanbul Üniversitesi’ne geçer. 1937 yılı ise doktora yapmak için Almanya’ya Göttingen Üniversitesi’ne gittiği yıldır. Aslında, Göttingen Üniversitesi’nin Matematik Bölümü C.F.Gauss, B. Riemann, D. Hilbert gibi çok ünlü matematikçilerin olduğu bir merkezdi, fakat Almanya’nın değişen politik ortamı yüzünden o dönemlerde, bölümde ülkeyi terk etmeyen H. Hasse, E. Witt gibi birkaç ünlü matematikçi kalmıştı. Arf’ın Hasse ile doktora çalışmasına başlaması da bu dönemlere rastlar. Non-komütatif Class Field (Sınıf Cismi) üzerine yaptığı doktora çalışmasını ise bir buçuk senede yani 1938 yılında bitirir ve çalışması Hasse-Arf teorimi olarak literatüre geçer.

Arf’ın üniversite günleri

Doktora sonrası Kuadratik Formlar üzerine yaptığı çalışmalar sonunda bulduğu Arf İnvaryantı (değişmezi) ise  Arf’ı matematik dünyasında tanınan biri yapar. 1938 sonunda yurda dönen Arf, İstanbul Üniversitesi’ndeki görevine devam eder. Arf halkaları ile Arf kapanışları teoremlerini bulması da bu dönemlere rastlar. 1943 yılında profesör, 1953 yılında da Ordinaryüs profesör unvanını alan Arf, 1962 yılına kadar İstanbul Üniversitesi’ndeki görevini sürdürür. Bu arada misafir öğretim görevlisi olarak Maryland Üniversitesi’ne gider.

1963’te Çekmece Nükleer Araştırma Merkezi’nin kuruluşunda bulunur. 1964 yılında TÜBİTAK’ta bilim kolu başkanı olur. 1964-1966 yılları arasında ise Princeton’da İleri Araştırmalar Enstitüsü’nde araştırmalarına devam eder. Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde göreve başladığında ise yıl 1967’dir. 1980 yılında emekli olur. Emekliye ayrıldıktan sonra TÜBİTAK, Gebze Araştırma Merkezi’nde görev alır. 1985-1989 yılları arasında da Türk Matematik Derneği’nin başkanlığını yapar.

Arf 1948 yılında İnönü Armağanı, 1974 yılında ise TÜBİTAK Bilim Ödülü kazanır. Karadeniz Teknik (1980), İstanbul Teknik (1980), Orta Doğu Teknik (1981)  Üniversitelerinden ise onur doktoraları alır. 1993’de Türkiye Bilimler Akademisi Şeref Üyeliği, 1994’de ise Fransa’dan Commandeur des Palmes Academiques’den aldığı üyelikleri de vardır.

Cahit Arf, matematiğin mühendislik, fizik ve biyolojideki uygulamaları üzerine de çalışmalar yapmıştır.. Matematiği kendine bir yaşam biçimi olarak seçen Prof. Dr. Cahit Arf’ın en büyük üzüntüsü Türkiye’den çok yurtdışında ilgi görmesiydi.

Ord. Prof. Dr. Cahit Arf Aralık 1997’de bir kalp rahatsızlığı nedeniyle aramızdan ayrılmıştır.

Prof. Dr. Özden Aslan Çataltepe

 

Dinlemek için tıklayın

 

 

Kaynaklar
Bilim ve Teknik, Adını Matematiğe Vermiş Bir Bilincimiz: Cahit Arf, Şubat 1994, Syf 72-80.
Matematik Dünyası, Ustaya Saygı: Cahit Arf (1910-∞), 1998-I, Syf 2-10.
http://www.matder.org.tr/Default.asp?id=53.
http://www.math.metu.edu.tr/cahitarf/pictures.html.
http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bdergi/ozel/arf/.
http://www.mam.gov.tr/kutuphane/cahit_arf/index.html.