Yıldız kümelerine adı verilen Prof. Dr. Paris Pişmiş
“İnsanın kendini yetiştirmesi doktora yapmakla bitmiyor. O zamandan bu yana o günkü bilgilerimize aykırı düşen birçok gelişme oldu. Bunları takip etmek aslında bilime borcumuzdur diye düşünüyorum. Buluşlar yapabilmek bilimi ileriye götürmek, sorulara cevaplardan daha fazla önem vermekle olabiliyor.”
Prof. Dr. Paris Pişmiş 1911 yılında İstanbul’da doğar. “Pişmiş” soyadı Maliye Bakanı olan dedesine, zamanın padişahı tarafından olgun anlamına geldiği için verilmiştir. Ablasının okula başladığı yıl, Paris’in ısrarlarına dayanamayan ailesi onu da okula yollar. Böylece beş yaşında bir anaokulu öğrencisi iken okumayı söker ve ablasının matematik problemlerini de rahatça çözmeye başlar.
İlkokula Üsküdar Yenimahalle’de başlar. O yıllar ilkokul 6 yıl sürmektedir ve eğitim boyunca yabancı diller okutulmaktadır. Böylece 1.sınıfta Fransızca, 3.sınıfta İngilizce öğrenmeye başlar. İlkokuldan mezun olduktan sonra Üsküdar Amerikan Kız Koleji’ne gider. Liseye başladığında Ermenice, İngilizce ve Fransızca bilmektedir. Matematik ve geometriye olan ilgisi de lisede başlar. Mezun olacağı yıl Üsküdar Amerikan Kız Koleji lise olur ve böylece üniversiteye doğrudan gidebilme şansına kavuşur. Fakat ailesi kızlarının okumaya devam etmesini istemez, ancak sonunda, aile razı olur ve Paris Pişmiş 1930-31 ders yılında Darülfünun Fen Fakültesi’nin Riyaziye (Matematik) Şubesi’ne kayıt olur. Ailesini bezdirerek kayıt olduğu matematik bölümünden 1933 yılında ilk kız öğrenci olarak mezun olacaktır.
1933 senesinin sonbaharında İstanbul Darülfünunu, İstanbul Üniversitesi olur. Aynı sene üniversiteye Alman profesörler gelir. Hitler Almanya’sından kaçan bu profesörlerin her şeyden önce araştırmayı teşvik etmeleri, eğitimde faydalı olur. Alman profesörler Türkçe bilmediklerinden, Pişmiş, derslerde hocalara tercümanlık yapmaya başlar. Alman hocalardan Freundlich’den aldığı bir tez konusuyla 1937’de doktorasını verir. Tezin konusu “Galaksinin Kinematiği ve Dinamiği” dir. Tez çalışması 1938 yılında İstanbul Üniversitesi yayınları arasında çıkar. Doktoradan sonra bir yıllık bursla Harvard Rasathanesi’ne çalışmaya gider.
ABD’ye bir seneliğine gitmesine rağmen, patlak veren İkinci Dünya Savaşı nedeniyle ailesinin isteğiyle kalışını uzatır. İkinci Dünya Savaşı’nın zor yıllar olması ve tüm profesörlerin hep savaş için çalışmaları nedeniyle üniversitede çok az kimsenin kaldığı bu yıllarda Paris Pişmiş çalışmalarına devam eder. Harvard’dan sonra 1942 yılında kendisi de Harvard’da astrofizik öğrencisi olan Felix Recillas ile evlenir ve birkaç ay sonra Meksika’ya giderler. 1948 yılında Guggenheim bursuyla tekrar Birleşik Devletler’e dönerler. Orion yıldızlarının küme şeklinde olduklarını, kızıl ötesi yıldızların küme yaptığını gösterdikten sonra fotometre ile ilgili çalışmalarına başlayan Pişmiş, 1965’lerde yeni yıldız kümeleri keşfeder. 23 tane olan bu yıldız kümeleri Pişmiş’in kısaltılmışı olan “PIS” adıyla anılmaktadır. Bu yıldız kümeleri dışında birkaç tane daha yıldız kümesi keşfeden Pişmiş, 1968 yılında, Meksika’da 1878 yılında kurulan Tacubaya Rasathanesi’nin bulunduğu üniversiteye geçer. Buradan emekli olan Paris Pişmiş yılda bir kez Türkiye’ye gelir ve Ege Üniversitesi Astronomi Topluluğu’nun kurulmasına katkıda bulunur.
Prof. Dr. Paris Pişmiş 1 Ağustos 1999 yılında Meksika’da hayata veda eder, ama adı yıldızlarda yaşamaya devam etmektedir.
Prof. Dr. Özden Aslan Çataltepe
Kaynaklar:
1.Paris Pişmiş, Bilim ve Teknik, Eylül 1995, Syf 38-47
2.Kuruluşundan Günümüze, İstanbul Üniversitesi, Fen Fakültesi, Astronomi ve Uzay bilimleri, 1933-2000, İstanbul 2002
www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy/tanitim/tarihce/kurgunastro.pdf
3.http://www.radikal.com.tr/1999/09/11/yazarlar/mehyil.html