Âfet ve insan

Herkese merhaba…

Yaklaşık yedi hafta önce yaşanılan deprem ve bağlantılı olarak yaşanmaya devam edilen küçük tsunami, sel ve heyelan ve diğer âfetler dolayısı ile insanımız ve doğa canlılarımıza geçmiş olsun. Ancak bu travmaların geçmesinin bizim sözel dileklerimizden ziyade nesnel, akılcı ve yönetimsel koşulları var.

Bizler yeryüzünü, hareket sistemini göz önüne almazsak, coğrafyamıza uyum sağlayacak altyapı ve şehirleşme düzenini tasarlayıp kurmazsak insan yapısı âfetler üretip sorumluluk almayan bilinçsizliği besleriz.

Uzman jeomorfologlara (1) göre tarihin belki de en etkili heyelânlarından bazıları Kahramanmaraş Depremleri ve seller ile yaşandı. Köyler yürüdü, dağlar yarıldı, hidroelektrik santrali baraj gövdesi etkilendi, tarım alanı kaybı oldu ve insanlarımızı ve başka canlıları yitirdik. Âfetlerin etkilerinin onlarca yıl sürmesi bekleniyor. Son yaşanan selde ise “moloz seli” denilen doğa olayı; bilimsel araştırma, bulgu ve bağlı kamusal kararlara göre konumu daha önce değiştirilmiş olması gereken köy yerleşimlerini ve yerli halkla buralara sığınan depremzedeleri etkiledi. (2)

Anadolu ve Trakya coğrafyamızın yapı ve hareket potansiyeli ve ilgili tedbirler göz önüne alınarak, ilgili bilim adamı ve uzmanların devlet ve yerel yönetimlerin planlama ve karar verme mekanizmalarına katılmalarının sağlanması önemlidir. Yer bilimleri uzmanları ile ilgili tarım, inşaat v.b. gibi mühendis ve plancılara danışılarak ulusal planlarımız ile bölge yerleşim ve kalkınma planlarının güncellenip uygulanması öncelikli değerlendirilmesi mümkündür.

Bundan sonraki kamu yönetimi ve hizmetlerinin yeniden yapılanma gereksinimi için; basın, üniversite ve yurt çapında oluşumu ve işlerliği tamamlanacak olan kent konseylerinin de eşgüdümünde, saygı ve incelik ile bilim disiplinlerine söz hakkı verilme önceliği tartılıp gereği düşünülürse yararlı olabilir.

Yerel yönetimler ve mülkî idare olan valilik ve kaymakamlıkların ulusal planlara göre yetki ve karar verme iradeleri çerçevesi hızla güncellenerek, âfet önleyici ve acil durum yönettirici becerilerinin geliştirilmesi idare hukuku ve diğer ilgili disiplinlerce ele alınmalı, uygulayıcıların ve yasa koyucuların çalışmasına sunulması yerinde olabilir. Özellikle, son âfetlerde hızla harekete geçen sivil toplum, halkın bireysel ve özel sektör gönüllülüğünün gücü önemsenip, yasalar çerçevesinde gereği değerlendirilerek toplumsal duyarlılık kucaklanabilir.

Kamu yönetimi tarafından, (ticaret ve sanayi odalarında olduğu gibi) “afet sürecinde” yarı kamusal statü verilerek, devlet ile tam eşgüdümde, güven ve düzen ile çalışabilecek yurt çapında bir gönüllülük sistemi tasarımı çağa uygun olarak öngörülebilir.

Ülkemiz, halkı ve dünyayı bilgilendirmekle yükümlü olan basınını ve onun beslenme kaynağı olan halk, akademi, özel sektör, STK, yerel yönetim ve merkezî yönetim ile yurt dışı kaynaklarını yeniden ele alabilir. Basın Sistemi’nin sağlıklı, çeşitlilik içeren, nesnel ve nitelikli bilgi verip yorum paylaşacak şekilde iletişim ve etkileşim sistemleri güncellenip, teknolojik altyapı ve kurumsal kültür kodları yeniden tasarlanarak ulusal ve uluslararası çağdaş çerçeveye ve geleceğe uyarlanabilir.

Toplumumuzun Devlet desteği ve eşgüdümünde “gerçek zamanlı” olarak gözetilip desteklenmesi durumunda etkin ve verimli olabilecek büyük bir seferberlik gücü olduğunu, ancak bürokrasi ve sivil toplum kurumlarının çağa uygun felsefe, yapı, eşgüdüm ve karar yetkinliklerine kavuşturulması gereğini yaşayarak gördük.

Türkiye Cumhuriyeti’nin dünyanın dört bir yanından acil durum ve kurtarma konusunda aldığı (ve müteşekkir olduğumuz) destek sahipleri ekipler ile ülkelerinin Âfet Bölgesi’nde yaptıkları, yaşadıkları basın ve sosyal medyada yer aldığı kadarı ile bizlere dersler ile doludur.

Halkımızın, diğer şehirlerdeki yerel yönetim ve bazı kamu işletmeleri destek birimlerinin bizzat katıldığı seferberlik süreci ise minnet ve şükran uyandırdı. Bu noktada fiziksel dağıtım (lojistik) teknik yardım ile ruhsal (psikolojik) destek ve hizmetlerinin Âfet Bölgesi ve ülke çapında yeniden ele alınması gerekliliğini vurgulamak vazifemizdir.

Ayrıca şeffaflık, liyakat, anındalık, yerindelik, empati ve görev bilinci ile teknoloji okuryazarlığı gibi ve diğer ilgili kavramlara odaklanacak eğitim çalışmalarının, sevgi ve diğerkâmlık temelli olarak yaşam boyu eğitim sistemi çerçevesinde karar vericiler ile hizmet ettikleri halkımız nezdinde yapılması yaşamsal gözükmektedir.

“Etkin, nitelikli ve hızlı bir sürekli denetim ve değerlendirme” içeren süreç yönetimi ile birimlerinin kurumsallaştırılarak; kişi, birim, atanmışlar, seçilmişler ve hizmet edilenler açısından hızlı, esnek geçiş sağlayan destek veya ikâme sistemleri ile kamuca yetkilendirilmeleri yasama, yürütme, adalet ve hukuk kurumlarınca değerlendirilebilir.

Ülke tarihimizde iyi bilinen “adalet ağır işler ama doğru işler” deyişindeki yavaş işleyişin Âfet Bölgeleri’ne hizmet götürme gibi durumlarda acil durum yönetimine uyarlanması zordur. Dolayısı ile tüm yasal mevzuat; tarafları ve işleyişi ile yerli ve yabancı bilimsel kaynaklar desteğinde gözden geçirilmeli, teknolojik olanakların da yardımıyla organize edilen çalıştaylarda, her kesimden görüş ve öneriler ile yapılması gerekenler hukuksal çerçevede ortaya konup çıktıları karar vericilere sunulabilmelidir.

Kamu,
Kamu Mevzuatı,
Kamu Kurumları,
Kamu Hizmetleri,
Kamu Denetimi,
Kamuoyu ve Kamu Hizmet ve Kararları’na Katılımı

gibi Devletimiz ile bağlantılı kavram ve kurumlar; çağdaş, ileri bilim, yöntem, beceri ve uygulamaların gereği çalışılıp yenilenerek her düzeyde eğitim ve uygulamanın öznesi ve nesnesi olarak halkımıza arz edilmelidir.

Esin vermesi dileği ve saygılarımızla,

Cengiz Gökdeniz

Yararlanılan Kaynaklar:
(1) https://twitter.com/tolgagorum/status/1632405661010075650?s=46&t=ed6UnTPfoKTjMl88Oe146A
(2) https://twitter.com/slate_landslide/status/1637517994816307208?s=46&t=ed6UnTPfoKTjMl88Oe146A