Başöğretmen Atatürk ve “24 Kasım” Devrim Projesi
The National Geographic dergisinin, Ocak 1929 sayısında yer alan, “Türkiye okula gidiyor”* adlı makalede yazar, Millet Mektepleri‘ni anlatır ve yazısını şöyle bağlar:
“Sadece birkaç yıl önce Türkiye Amerikan mandası olma yolundaydı. Şimdi ise büyük bir istekle, hiçbir yabancı özel öğretmenin dayatamayacağı değişimleri benimsiyor ve Osmanlı sınırlarının çok ötesinde bir kültürel önderlik kazanıyor… Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesiyle bir millet, hem gündüz hem de gece okuluna gidiyor.”* (Turkey Goes To School- Maynard Owen Williams)
Millet Mektepleri, Devlet’imizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk tarafından örgütlenmiş, işlevini yerine getirmiş büyük bir “eğitim seferberliği” dir; köy muhtarlarına varıncaya kadar, herkesin görevli ve sorumlu olduğu bir eğitim seferberliği…
Sakarya Meydan Muharebesi öncesinde toplanan Eğitim Kongresi (16 Temmuz 1921) ’nde yaptığı konuşmada Mustafa Kemal, “Silahıyla olduğu gibi dimağiyle de mücadele mecburiyetinde olan milletimizin, birincisinde gösterdiği kudreti ikincisinde de göstereceğine asla şüphem yoktur.” der. Savaş’ın kazanılmasının ardından, “Şimdi ne yapmak isterdiniz?” sorusuna yanıtı da, “Maarif Vekili olarak milli irfanı yükseltmek en büyük emelimdir.” şeklinde olacaktır.
Yeni Türk alfabesinin kabul edildiği gün (1 Kasım 1928), Başbakan İsmet Paşa (İnönü) TBMM’de bir konuşma yapar. Yeni harfleri öğretmek amacı ile Hükümet, tüm ülkede “Millet Mektepleri” adlı halk eğitimi kurumları açacaktır. Daha sonra Bakanlar Kurulu toplanır, Millet Mektepleri Yönetmeliği onaylanır ve 24 Kasım 1928 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer.
Yönetmeliğin 4. maddesine göre de Mustafa Kemal Paşa, Millet Mektepleri’nin Genel Başkanlığı’nı ve Başöğretmenliği’ni kabul etmiştir. (Başöğretmenliği ilk kabul tarihi 8 Kasım 1928’dir.)
Vatandaşı, işlerini aksatmadan, yeni harflerle okur-yazar duruma getirecek olan Millet Mektepleri, 1 Ocak 1929’da resmen açılır. Bu büyük eğitim seferberliğinde, örneğin İstanbul’da bir gün içinde, 2500 adet derslik açılır ve aynı gün 1208 derslikte eğitim çalışmaları başlar.
Mustafa Kemal’in temel amacı “bilgisizliği ortadan kaldırmak” tır. Şöyle der:
“Eğitim ve öğretimin önemini açıklamak fazla bir şey olur. Bu memlekette eskiden beri bir bilgisizlik devam ediyor. Eski yönetimler, bu bilgisizliği sürdürmeyi kendi devamları için bir gerek gibi düşünüyorlardı. Bu memlekette bilgisizliği hızla ortadan kaldırmak gerekir. Başka kurtuluş yolu yoktur.” 1923 (Gazi ve İnkılâp, Mahmut Soydan, Milliyet gazetesi, 3.12.1929) … “Memleketteki bilgisizliği kesinlikle gidermelidir. Bunu yapmak zorundayız. Hepimizin esenliği için bunu yapacağız. Yazık ki, memlekette bilenler azınlığı oluşturuyor. Hepimizin kişisel mutluluğu, çoğunluğun yaşam ve mutluluğuyla mümkündür. Eğer çoğunluk, yani memleket ve millet mutlu ve bayındır olmazsa beş, on kişinin mutluluğundan ne çıkar? Bir memleketteki azınlık, eğer çıkarını çoğunluğun bilgisizliğinde ararsa genel felâket kaçınılmazdır.” 1923 (Gazi ve İnkılâp, Mahmut Soydan, Milliyet gazetesi, 9.1.1930)**
Günümüz yöneticilerinin bu sözler ışığında yürümelerini diliyor, Başöğretmen’i ve Millet Mektepleri mucizesini yaratanları saygıyla selamlıyoruz.
Canan Murtezaoğlu
Yararlanılan Kaynaklar:
* Only a few years ago Turkey was nominated as an American mandate. She is now eagerly adopting changes which no foreign tutor would dare impose, and is winning a cultural leadership far beyond the Ottoman boundaries… With the adoption of the New Turkish alphabet, a nation is going to day school and night school.
**https://www.atam.gov.tr/duyurular/milli-egitim